Meedogenloos collegiaal

Even wat kenmerken van organisaties met een familiecultuur op een rij:

• Een vriendelijke werkomgeving.
• Leiders zijn mentoren, geen bazen.
• Loyaliteit en traditie.
• Zorg voor elkaar.

Herken je ze bij jou op school? Ja? Gelukkig maar, want het familiaire is nodig. Het brengt verbinding, zorg, betrokkenheid, saamhorigheid en aandacht voor elkaar. Allemaal voorwaarden die ontwikkeling van mensen mogelijk maken. Immers, in een groep waar deze eigenschappen aanwezig zijn wordt aan belangrijke leervoorwaarden voldaan. Gelukkig is dit vaak zo. Andersom is het ontbreken van deze voorwaarden vaak direct merkbaar. In de klas. Maar ook in teams. Want ook in team kunnen voorwaarden ontbreken die ontwikkeling in de weg staan. Luc Stevens zei tijdens een lezing (in 2011 waar ik een gelukkige luisteraar was): “Wij zijn opgeleid tot leraren, niet tot collega’s. Maar wij zijn beide net zoveel.” Dat niet alleen: de kwaliteit van de onderlinge relaties binnen teams is direct te vertalen naar de kwaliteit van de school. Er is dus en verband tussen het functioneren van een team en de kwaliteit van het onderwijs. Anders gezegd: de opbrengsten van de eindtoets zijn een teamopbrengst. De resultaten uit een leerlingtevredenheidspeiling zijn een opbrengst van het team. De sfeer in groep 1 is een teamopbrengst, net als de vorderingen in groep 4. Of het oordeel van de onderwijsinspectie en ga zo maar door.

Relatie ontwikkelen

Als de opbrengsten van de school – in welke zin dan ook – per definitie een gezamenlijk resultaat zijn, dan is het zinvol om te investeren in de kwaliteit van onze contacten binnen het team. Dat is ook de reden waarom Stevens zijn uitspraak deed. Werken aan relaties met collega’s is een must en collega zijn is een vak. Daarbij komt dat de school een omgeving is waarin de verwachtingen hoog en de verantwoordelijkheden groot zijn. Immers:

• Een school is toegewijd aan het leren van leerlingen.
• Het bestaansrecht van een school hangt af van de overtuiging dat elk kind kan leren.
• Leerkrachten moeten (!) samenwerken over de praktijk van het lesgeven.
• Leerkrachten nemen dagelijks belangrijke beslissingen over het leren van de kinderen.

Collegialiteit

Al deze gegevens gecombineerd, prikkelen mij. Want leerkrachten die samenwerken bereiken meer dan wanneer zij dit niet doen. Dit klinkt logisch. Maar het is niet vanzelfsprekend. Daarom eerst (als voeding voor de interne dialoog), waarin herken je je team het meest?

Er dringen zich wat vragen over collegialiteit op. Want hoe collegiaal ben jij en zijn jouw collega’s? Hoe vaak sprak je een collega deze week over jullie ‘relatie’? Hebben jullie stil gestaan bij de vraag op deze wel krachtig genoeg is? Heb je een collega doorverwezen naar een andere collega toen deze zijn hart luchtte over de ander? Ken je collega’s die lever mét dan óver iemand praten (en heb je hierover je waardering uitgesproken)? Heb je binnen het team gevoelens van onveiligheid besproken (als je die had)? Als je en collega niet vertrouwt, weet deze collega dat dan ook van jou? Heb je al waardering over collega’s uitgesproken deze week (en de week daarvoor en daarvoor en daarvoor)? Heb je samen met een collega nieuwe dingen uitgeprobeerd? Heb je niet alleen jezelf, maar ook een collega helpen verbeteren?

Te sterk

Opvallend bij een organisatie met een te sterke familiecultuur is dat collega’s elkaar uit de weg gaan wanneer conflicten dreigen. Hierdoor staan collega’s elkaars ontwikkeling júist in de weg. Want je ontneemt elkaar de kans om te leren. Terwijl we weten dat de ontwikkeling van de school stopt wanneer collega’s stoppen met de ontwikkeling van elkaar. Daarom: elkaar écht helpen? Dat lukt juist door te praten met elkaar (over onderwerpen in de rechterkolom van bovenstaande tabel). Daar mag je zelfs meedogenloos in zijn. Wees meedogenloos in elkaar als collega’s te versterken. Wees meedogenloos collegiaal. Dat is goed voor onze kinderen.

Marco König